 |
| Η εικόνα της Παναγίας Φανερωμένης από την Αρτάκη, η οποία φυλάσσεται στον Πατριαρχικό Ναό στην Κωνσταντινούπολη. |
Tου Αριστείδη Βικέτου
Στα ερείπια της Πατριαρχικής και Σταυροπηγιακής Μονής Παναγίας Φανερωμένης στην Αρτάκη Κυζίκου, Μικράς Ασίας, θα τελεστεί αύριο, Κυριακή 23 Αυγούστου, μέρα κατά την οποία τιμάται η απόδοση της εορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου Θεία Λειτουργία από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, συλλειτουργούντων των Μητροπολιτών Χαλκίδος, Χρυσοστόμου, και Σηλυβρίας Μαξίμου.
Μέχρι το 1922 πλήθος πιστών από την χερσόνησο της Κυζίκου προσερχόταν στην Μονή την ημέρα της απόδοσης της εορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Η Μονή ήταν πολύ γνωστή για τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας (1ος μ.Χ . αιώνας), για την οποία υπήρχε η παράδοση ότι τη ζωγράφισε ο Ευαγγελιστής Λουκάς. Κατά την έξοδο τους από τα πάτρια εδάφη οι Αρτακηνοί κατάφεραν και διέσωσαν την θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, η οποία φυλάσσεται στο αριστερό κλίτος του Πατριαρχικού Ναού στο Φανάρι.
Η εικόνα της Παναγίας Φανερωμένης είναι δουλεμένη με ασήμι και χρυσό. Εικονίζει την Θεοτόκο, φέρουσα στην αγκαλιά της τον Χριστό. Φαρδύ χρυσοκέντητο στεφάνι περιβάλλει το πανέμορφο κεφάλι της Παναγίας , με τα πελώρια εκφραστικά της μάτια, όπως επίσης και τον Χριστό. Τα στέφανα είναι διακοσμημένα με γαλάζιες και τιρκουάζ κουκίδες, από σμάλτο.Τρία βαθυκόκκινα ρουμπίνια στο μέγεθος φουντουκιού, ένα στη κορυφή του στεφανιού, τα δύο στις άκρες δεξιά και αριστερά του προσώπου, στο ύψος των αυτιών, στολίζουν το κεφάλι της Παναγίας. Στα μέσα αυτών των αποστάσεων, δύο καταπράσινα σμαράγδια του ιδίου μεγέθους. Όλα περιβάλλονται, κεντημένα κυκλικά, με διαμαντόπετρες. Το μεσαίο ρουμπίνι της κορυφής, κεντημένο ακτινωτά σαν αστέρι, με διαμάντια μεγέθους μεγάλης φακής.
Η Κύζικος και η Αρτάκη καταγράφονται στην ιστορία της Εκκλησίας Κύπρου, γιατί από το 688 μέχρι το 695 μ.Χ. εγκαταστάθηκε εκεί, λόγω των Αραβικών επιδρομών, ο τότε Αρχιεπίσκοπος Κύπρου, Ιωάννης,με μεγάλο μέρος του ποιμνίου του, στον οποίο ανατέθηκε η διαποίμανση της Μητροπόλεως Κυζίκου. Την εντολή της εγκατάστασης αυτής έδωσε ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός Β’ και για το λόγο αυτό η περιοχή της Αρτάκης ονομάστηκε Νέα Ιουστινιανή ή Νέα Ιουστινιανούπολις. Έκτοτε ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου φέρει και τον τίτλο του «νέας Ιουστιανιανής». Γι’ αυτό την αυριανή Πατριαρχική Θεία Λειτουργία, που θα αρχίσει στις 0.930 θα μεταδώσει το ΡΙΚ1 και το δορυφορικό κανάλι RIKSAT. Ο δορυφόρος για την μετάδοση είναι προσφορά του HELLAS SAT με πρωτοβουλία του εκτελεστικού του διευθυντή κ. Χριστόδουλου Πρωτοπαπά.
Η πραγματοποίηση της Θείας Λειτουργίας στην Μονή της Παναγίας Φανερωμένης Κυζίκου είναι αποτέλεσμα πατρικής αγάπης, μακροχρόνιας επιμονής και βαθυτάτης επιθυμίας του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, ο οποίος τον Οκτώβριο του 2014 επισκέφτηκε την περιοχή.Τότε τελέστηκε στην Μονή Θεία Λειτουργία από ιερέα του Οικουμενικού Πατριαρχείου.Τα της οργάνωσης της αυριανής Λειτουργίας έχει φροντίσει ο Μητροπολίτης Σηλυβρίας, Μάξιμος. Αναμένεται ότι πολλοί απόγονοι Αρτακηνών , που ζουν στην Νέα Αρτάκη της Εύβοιας, αλλά και άλλοι προσκυνητές θα παρακολουθήσουν την Θεία Λειτουργία.
Οι Εκδόσεις «Κύζικος» από την Χαλκίδα διοργανώνουν προσκυνηματική εκδρομή από 21 έως 24 Αυγούστου στην Αρτάκη. Οι τοπικές αρχές της Αρτάκης (Erdek) περιμένουν με μεγάλη χαρά τους επισκέπτες, όπως δήλωσε ο δήμαρχος Αρτάκης, Huseyin Sari.
Η Μονή της Φανερωμένης βρισκόταν 14 χλμ. ΒΑ της Αρτάκης και 14 χλμ. ΒΔ της Περάμου, σε μια κοιλάδα του Διδύμου Όρους, που τη διατρέχει ανώνυμος ποταμός. Πιθανότατα η εικόνα της Παναγίας μεταφέρθηκε εκεί από τη Μονή της Θεοτόκου της επονομαζόμενης Σιγριανής (ή Μονή του Μεγάλου Αγρού), η οποία βρίσκεται δίπλα στο παράλιο χωριό Κουρσουμλί, μεταξύ της επαρχίας Κυζίκου και των εκβολών του Ρυνδάκου. Η εικόνα της Παναγίας, όταν μεταφέρθηκε στην Αρτάκη, βρισκόταν μέχρι το 1846 σε παρεκκλήσιο. Ο τότε αρχιμανδρίτης, Παναγιώτης Παπαδόπουλος ή Παπαδημητρίου (πιο γνωστός ως παπά Πάνος), από τη Βύσανη της Ηπείρου, αποφάσισε να χτίσει εκκλησία, η οποία αποτέλεσε τον πυρήνα του μοναστηριού. Ο παπά Πάνος υπήρξε ηγούμενος της Μονής για σχεδόν μία τριακονταετία. Μετά την ανακαίνισή της το 1895 με το χτίσιμο νέων ξενώνων για τους προσκυνητές, τα έσοδα της Μονής αυξήθηκαν, με αποτέλεσμα ο έλεγχός της να αποτελέσει πηγή χρόνιας διαμάχης μεταξύ των δημογεροντιών της Αρτάκης και της Περάμου.
Τελικά η αντιπαράθεση έλαβε τέλος το 1903, όταν το Οικουμενικό Πατριαρχείο αποφάσισε να την μετατρέψει σε Σταυροπηγιακή και να διαμοιράζει τα εισοδήματά της με την εξής αναλογία: το 60% στη δημογεροντία της Περάμου και το 40% στη δημογεροντία της Αρτάκης και των γύρω χωριών. Στα χρόνια της εικονομαχίας μοναχοί από την Κύζικο της Μικράς Ασίας, εγκατέλειψαν τη Μονή του Μεγάλου Αγρού και πήγαν στην Κύπρο. Κατέληξαν στην περιοχή που είναι σήμερα το ημιορεινό χωριό της Πιτσιλιάς Αγρός, έμειναν για ένα χρονικό διάστημα σε μια σπηλιά και στη συνέχεια έκτισαν καινούργιο Μοναστήρι και το ονόμασαν και αυτό όπως το αρχικό τους Μοναστήρι "Μονή του Μεγάλου Αγρού". Το 1692 μ.χ. έπεσε θανατικό σε όλη τη Κύπρο που έστειλε στον τάφο τα 2/3 των κατοίκων του νησιού. Όσοι κάτοικοι της περιοχής σώθηκαν από το θανατικό εγκατέλειψαν τους συνοικισμούς τους και εγκαταστάθηκαν κοντά στο Μοναστήρι. Έτσι σιγά-σιγά δημιουργήθηκε ένα καινούργιο χωριό που ονομάστηκε Αγρός. Τελικά το 1894 το Μοναστήρι καταστράφηκε και έμεινε το χωριό, που συνεχίζει την πορεία του.
![]()
Η Αρτάκη, σημερινό Erdek στα Τούρκικα, είναι μια παραλιακή πόλη στο νότιο-νοτιοδυτικό τμήμα της Κυζικηνής χερσονήσου, 16 χλμ. βορειοδυτικά της Πανόρμου και 120 χλμ. νοτιοδυτικά της Κωνσταντινούπολης. Βρίσκεται στην περιοχή του Μαρμαρά κοντά στον ισθμό που συνδέει την Κυζικηνή χερσόνησο με την υπόλοιπη Μικρά Ασία. Στην αρχαιότητα η Αρτάκη ήταν γνωστή ως Υρτάκη ή Υρτάκιον και ήταν αποικία των Μιλησίων. Η πόλη είχε κατά συντριπτική πλειονότητα ελληνικό πληθυσμό μέχρι το 1922, όταν και ακολούθησε η εξόντωσή του. Μετά την υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών ,που προέβλεπε η συνθήκη της Λωζάνης, οι περισσότεροι κάτοικοι, όσοι είχαν επιζήσει της καταστροφής της Αρτάκης, εγκαταστάθηκαν σε παραχωρηθείσα έκταση στην κεντρική Εύβοια όπου και ίδρυσαν τον οικισμό της Νέας Αρτάκης. Αρκετοί πήγαν στο εξωτερικό και ιδιαίτερα στην Αστόρια της Νέας Υόρκης. Στην Αρτάκη βρίσκεται και ο πατρινός αρχιμανδρίτης, Ιερόθεος, ηγούμενος της Μονής Χρυσοβαλάντου της Αστόρια.
Μέχρι το 1922 πλήθος πιστών από την χερσόνησο της Κυζίκου προσερχόταν στην Μονή την ημέρα της απόδοσης της εορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Η Μονή ήταν πολύ γνωστή για τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας (1ος μ.Χ . αιώνας), για την οποία υπήρχε η παράδοση ότι τη ζωγράφισε ο Ευαγγελιστής Λουκάς. Κατά την έξοδο τους από τα πάτρια εδάφη οι Αρτακηνοί κατάφεραν και διέσωσαν την θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, η οποία φυλάσσεται στο αριστερό κλίτος του Πατριαρχικού Ναού στο Φανάρι.
Η εικόνα της Παναγίας Φανερωμένης είναι δουλεμένη με ασήμι και χρυσό. Εικονίζει την Θεοτόκο, φέρουσα στην αγκαλιά της τον Χριστό. Φαρδύ χρυσοκέντητο στεφάνι περιβάλλει το πανέμορφο κεφάλι της Παναγίας , με τα πελώρια εκφραστικά της μάτια, όπως επίσης και τον Χριστό. Τα στέφανα είναι διακοσμημένα με γαλάζιες και τιρκουάζ κουκίδες, από σμάλτο.Τρία βαθυκόκκινα ρουμπίνια στο μέγεθος φουντουκιού, ένα στη κορυφή του στεφανιού, τα δύο στις άκρες δεξιά και αριστερά του προσώπου, στο ύψος των αυτιών, στολίζουν το κεφάλι της Παναγίας. Στα μέσα αυτών των αποστάσεων, δύο καταπράσινα σμαράγδια του ιδίου μεγέθους. Όλα περιβάλλονται, κεντημένα κυκλικά, με διαμαντόπετρες. Το μεσαίο ρουμπίνι της κορυφής, κεντημένο ακτινωτά σαν αστέρι, με διαμάντια μεγέθους μεγάλης φακής.
 |
| Μέρος των ερειπίων της Μονής, όπου τοποθετήθηκε εξέδρα για την αυριανή Θ. Λειτουργία |
Η Κύζικος και η Αρτάκη καταγράφονται στην ιστορία της Εκκλησίας Κύπρου, γιατί από το 688 μέχρι το 695 μ.Χ. εγκαταστάθηκε εκεί, λόγω των Αραβικών επιδρομών, ο τότε Αρχιεπίσκοπος Κύπρου, Ιωάννης,με μεγάλο μέρος του ποιμνίου του, στον οποίο ανατέθηκε η διαποίμανση της Μητροπόλεως Κυζίκου. Την εντολή της εγκατάστασης αυτής έδωσε ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός Β’ και για το λόγο αυτό η περιοχή της Αρτάκης ονομάστηκε Νέα Ιουστινιανή ή Νέα Ιουστινιανούπολις. Έκτοτε ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου φέρει και τον τίτλο του «νέας Ιουστιανιανής». Γι’ αυτό την αυριανή Πατριαρχική Θεία Λειτουργία, που θα αρχίσει στις 0.930 θα μεταδώσει το ΡΙΚ1 και το δορυφορικό κανάλι RIKSAT. Ο δορυφόρος για την μετάδοση είναι προσφορά του HELLAS SAT με πρωτοβουλία του εκτελεστικού του διευθυντή κ. Χριστόδουλου Πρωτοπαπά.
Η πραγματοποίηση της Θείας Λειτουργίας στην Μονή της Παναγίας Φανερωμένης Κυζίκου είναι αποτέλεσμα πατρικής αγάπης, μακροχρόνιας επιμονής και βαθυτάτης επιθυμίας του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, ο οποίος τον Οκτώβριο του 2014 επισκέφτηκε την περιοχή.Τότε τελέστηκε στην Μονή Θεία Λειτουργία από ιερέα του Οικουμενικού Πατριαρχείου.Τα της οργάνωσης της αυριανής Λειτουργίας έχει φροντίσει ο Μητροπολίτης Σηλυβρίας, Μάξιμος. Αναμένεται ότι πολλοί απόγονοι Αρτακηνών , που ζουν στην Νέα Αρτάκη της Εύβοιας, αλλά και άλλοι προσκυνητές θα παρακολουθήσουν την Θεία Λειτουργία.
Οι Εκδόσεις «Κύζικος» από την Χαλκίδα διοργανώνουν προσκυνηματική εκδρομή από 21 έως 24 Αυγούστου στην Αρτάκη. Οι τοπικές αρχές της Αρτάκης (Erdek) περιμένουν με μεγάλη χαρά τους επισκέπτες, όπως δήλωσε ο δήμαρχος Αρτάκης, Huseyin Sari.
Η Μονή της Φανερωμένης βρισκόταν 14 χλμ. ΒΑ της Αρτάκης και 14 χλμ. ΒΔ της Περάμου, σε μια κοιλάδα του Διδύμου Όρους, που τη διατρέχει ανώνυμος ποταμός. Πιθανότατα η εικόνα της Παναγίας μεταφέρθηκε εκεί από τη Μονή της Θεοτόκου της επονομαζόμενης Σιγριανής (ή Μονή του Μεγάλου Αγρού), η οποία βρίσκεται δίπλα στο παράλιο χωριό Κουρσουμλί, μεταξύ της επαρχίας Κυζίκου και των εκβολών του Ρυνδάκου. Η εικόνα της Παναγίας, όταν μεταφέρθηκε στην Αρτάκη, βρισκόταν μέχρι το 1846 σε παρεκκλήσιο. Ο τότε αρχιμανδρίτης, Παναγιώτης Παπαδόπουλος ή Παπαδημητρίου (πιο γνωστός ως παπά Πάνος), από τη Βύσανη της Ηπείρου, αποφάσισε να χτίσει εκκλησία, η οποία αποτέλεσε τον πυρήνα του μοναστηριού. Ο παπά Πάνος υπήρξε ηγούμενος της Μονής για σχεδόν μία τριακονταετία. Μετά την ανακαίνισή της το 1895 με το χτίσιμο νέων ξενώνων για τους προσκυνητές, τα έσοδα της Μονής αυξήθηκαν, με αποτέλεσμα ο έλεγχός της να αποτελέσει πηγή χρόνιας διαμάχης μεταξύ των δημογεροντιών της Αρτάκης και της Περάμου.
Τελικά η αντιπαράθεση έλαβε τέλος το 1903, όταν το Οικουμενικό Πατριαρχείο αποφάσισε να την μετατρέψει σε Σταυροπηγιακή και να διαμοιράζει τα εισοδήματά της με την εξής αναλογία: το 60% στη δημογεροντία της Περάμου και το 40% στη δημογεροντία της Αρτάκης και των γύρω χωριών. Στα χρόνια της εικονομαχίας μοναχοί από την Κύζικο της Μικράς Ασίας, εγκατέλειψαν τη Μονή του Μεγάλου Αγρού και πήγαν στην Κύπρο. Κατέληξαν στην περιοχή που είναι σήμερα το ημιορεινό χωριό της Πιτσιλιάς Αγρός, έμειναν για ένα χρονικό διάστημα σε μια σπηλιά και στη συνέχεια έκτισαν καινούργιο Μοναστήρι και το ονόμασαν και αυτό όπως το αρχικό τους Μοναστήρι "Μονή του Μεγάλου Αγρού". Το 1692 μ.χ. έπεσε θανατικό σε όλη τη Κύπρο που έστειλε στον τάφο τα 2/3 των κατοίκων του νησιού. Όσοι κάτοικοι της περιοχής σώθηκαν από το θανατικό εγκατέλειψαν τους συνοικισμούς τους και εγκαταστάθηκαν κοντά στο Μοναστήρι. Έτσι σιγά-σιγά δημιουργήθηκε ένα καινούργιο χωριό που ονομάστηκε Αγρός. Τελικά το 1894 το Μοναστήρι καταστράφηκε και έμεινε το χωριό, που συνεχίζει την πορεία του.
Η Αρτάκη, σημερινό Erdek στα Τούρκικα, είναι μια παραλιακή πόλη στο νότιο-νοτιοδυτικό τμήμα της Κυζικηνής χερσονήσου, 16 χλμ. βορειοδυτικά της Πανόρμου και 120 χλμ. νοτιοδυτικά της Κωνσταντινούπολης. Βρίσκεται στην περιοχή του Μαρμαρά κοντά στον ισθμό που συνδέει την Κυζικηνή χερσόνησο με την υπόλοιπη Μικρά Ασία. Στην αρχαιότητα η Αρτάκη ήταν γνωστή ως Υρτάκη ή Υρτάκιον και ήταν αποικία των Μιλησίων. Η πόλη είχε κατά συντριπτική πλειονότητα ελληνικό πληθυσμό μέχρι το 1922, όταν και ακολούθησε η εξόντωσή του. Μετά την υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών ,που προέβλεπε η συνθήκη της Λωζάνης, οι περισσότεροι κάτοικοι, όσοι είχαν επιζήσει της καταστροφής της Αρτάκης, εγκαταστάθηκαν σε παραχωρηθείσα έκταση στην κεντρική Εύβοια όπου και ίδρυσαν τον οικισμό της Νέας Αρτάκης. Αρκετοί πήγαν στο εξωτερικό και ιδιαίτερα στην Αστόρια της Νέας Υόρκης. Στην Αρτάκη βρίσκεται και ο πατρινός αρχιμανδρίτης, Ιερόθεος, ηγούμενος της Μονής Χρυσοβαλάντου της Αστόρια.