Του Αριστείδη Βικέτου
Το εκκλησιαστικό ζήτημα της Ουκρανίας είναι μεταξύ των θεμάτων της Σύναξης της Ιεραρχίας των εν ενεργεία Μητροπολιτών και Αρχιεπισκόπων του Οικουμενικού Θρόνου, η οποία ολοκληρώνεται σήμερα, Δευτέρα, το απόγευμα.Σύμφωνα με πληροφορίες μας την εισήγηση για το θέμα θα κάνει ο Μητροπολίτης Γαλλίας, Εμμανουήλ, ο οποίος ήταν παρών στην συνάντηση του Οικουμενικού Πατριάρχη με τον Πατριάρχη Μόσχας, Κύριλλο. Επίσης, το προηγούμενο διάστημα ο κ. Εμμανουήλ μαζί με τους Μητροπολίτες Γέροντα Περγάμου, Ιωάννη, και Σμύρνης, Βαρθολομαίο, επισκέφτηκαν τις κατά τόπους Ορθόδοξες Εκκλησίες, τις οποίες ενημέρωσαν για το εκκλησιαστικό ζήτημα της Ουκρανίας και το αίτημα για Αυτοκεφαλία.
Δεν αναμένεται, ιδίως λόγω των εν εξελίξει λεπτών χειρισμών, ότι η ομιλία του Μητροπολίτη Γαλλίας θα δοθεί στην δημοσιότητα. Το ίδιο εκτιμούμε ότι θα ισχύσει και για συγκεκριμένες αναφορές του Οικουμενικού Πατριάρχη, αλλά και τον προβληματισμό, που θα διατυπώσουν Ιεράρχες κατά την συζήτηση του θέματος.
Ωστόσο, μια αποστροφή από την ομιλία του Οικουμενικού Πατριάρχη, Βαρθολομαίου, κατά την έναρξη, το Σάββατο, των εργασιών της Σύναξης της Ιεραρχίας των εν ενεργεία Μητροπολιτών και Αρχιεπισκόπων του Οικουμενικού Θρόνου, δίνει, κατά την εκτίμηση μας, ίσως το στίγμα της δίωρης συνομιλίας του με τον Πατριάρχη Μόσχας, Κύριλλο, για το εκκλησιαστικό ζήτημα της Ουκρανίας.
Ειδικότερα, ο κ. Βαρθολομαίος στο απόσπασμα της ομιλίας του, το οποίο δόθηκε στην δημοσιότητα από το Γραφείο Τύπου του Οικουμενικού Πατριαρχείου, τόνισε:
«Εάν το Οικουμενικόν Πατριαρχείον αποποιηθή των ευθυνών του και απομακρυνθή από την διορθόδοξον σκηνήν, τότε αι τοπικαί Εκκλησίαι θα πορεύωνται ”ως πρόβατα μη έχοντα ποιμένα” (Ματθ. 9, 36), αναλισκόμεναι εις εκκλησιαστικάς πρωτοβουλίας, αι οποίαι συγχέουσι την ταπείνωσιν της πίστεως με την υπεροψίαν της εξουσίας».
Επίσης, ο Οικουμενικός Πατριάρχης υπέδειξε:
«Κατά την πρώτην χιλιετίαν, οι μακάριοι προκάτοχοι ημών αντιμετώπισαν τον πειρασμόν των αιρέσεων. Ο μέγας πειρασμός της δευτέρας χιλιετίας, όστις εκληροδοτήθη και εις την ην νυν διανύομεν, είναι τα δικαιοδοσιακά καθεστώτα. Πηγή του προβλήματος τούτου είναι ο εθνοφυλετισμός, αι τάσεις επεκτατισμού και η αθέτησις των ορίων των υπό των Πατριαρχικών και Συνοδικών Τόμων καθορισθέντων». Το Οικουμενικό Πατριαρχείο, σημείωσε ο κ. Βαρθολομαίος, έχει την ευθύνη να θέση τα πράγματα εν εκκλησιαστική και κανονική ευταξία, «διότι μόνον αυτό έχει τα τε κανονικά προνόμια και την ευχήν και ευλογίαν της Εκκλησίας και των Οικουμενικών Συνόδων να επιτελή το υψηλόν και εξαιρετικόν τούτο χρέος ως φιλόστοργος Μήτηρ και αρχή των Εκκλησιών».
Τα πιο πάνω δεν πρέπει να είναι άσχετα με τον τρόπο, που η Μόσχα προσεγγίζει το εκκλησιαστικό ζήτημα της Ουκρανίας.
Πάντως, έχει ενδιαφέρον ότι μέχρι στιγμής το Πατριαρχείο Μόσχας τηρεί χαμηλούς τόνους και δεν έχει αποκαλύψει ο,τιδήποτε από τα διαμειφθέντα μεταξύ των δύο Προκαθημένων.
Κάποιες πληροφορίες αναφέρουν ότι ίσως αναζητείται μια «χρυσή φόρμουλα», σύμφωνα με την οποία η απόφαση για την Αυτοκεφαλία θα αφορά τους Ουκρανούς Ορθοδόξους, ενώ οι ρωσόφωνοι Ουκρανοί θα υπάγονται εκκλησιαστικά στο Πατριαρχείο Μόσχας. Αν οι πληροφορίες έχουν βάση ανακύπτει το ερώτημα για το πως θα αντιμετωπιστεί το ζήτημα της κανονικότητας δύο Εκκλησιαστικών δικαιοδοσιών στην ίδια χώρα.
Σε κάθε περίπτωση είναι κοινός τόπος ότι το εκκλησιαστικό ζήτημα της Ουκρανίας έχει και πολιτική διάσταση. Ο πρόεδρος Πούτιν έχει καταστήσει σαφή στον Οικουμενικό Πατριάρχη την αντίθεση του, διότι θεωρεί πως παίρνει το μέρος της Ουκρανίας στη διαμάχη της με τη Μόσχα. Δεν είναι άσχετο ότι έρευνα του πρακτορείου Associated Press αποκάλυψε την κλοπή από Ρώσους χάκερ προσωπικών δεδομένων των συνεργατών του κ. Βαρθολομαίου.
Αναφορικά με την πολιτική διάσταση πρέπει να έχουμε υπόψη ότι οι σχέσεις Αθήνας- Μόσχας βρίσκονται σε κρίση, ενώ αυτές του Ερντογάν με τον Πούτιν είναι στον «μήνα του μέλιτος».
Σε κάθε περίπτωση το Οικουμενικό Πατριαρχείο χρειάζεται στήριξη και ιδιαίτερα αυτή των Εκκλησιών Ελλάδος και Κύπρου.