Με αφορμή την σημερινή εορτή του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Ευσταθίου, θυμόμαστε το Κάθισμα Μυλοπόταμος (Άγιος Ευστάθιος) το οποίο ανήκει στην Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας, στο Άγιον Όρος.
Βρίσκεται νότια της Ι. Μονής των Ιβήρων, 40 λεπτά περίπου με τα πόδια και 8 χιλιόμετρα βορειότερα από τη Μεγίστη Λαύρα, κτισμένο σ'ένα βράχο που δεσπόζει στη γύρω θαλάσσια περιοχή. Ως μνημείο αποτελεί αξιόλογο δείγμα οχυρωματικής αρχιτεκτονικής.
Το Κάθισμα ιδρύθηκε από τον Άγιο Αθανάσιο τον Αθωνίτη (που ίδρυσε και τη Μονή Μεγίστης Λαύρας), ως τόπο ανάρρωσης των μοναχών. Είναι σαν μικρογραφία μοναστηριού με αμυντικό πύργο και αρκετή εδαφική έκταση με αμπελώνες τριγύρω.
Στα νεώτερα χρόνια ο Μυλοπόταμος συνδέθηκε με το όνομα του σπουδαίου εκείνου Οικουμενικού Πατριάρχου Ιωακείμ του Γ΄, του μεγαλοπρεπούς. Στον Μυλοπόταμο εγκαταβίωσε σαν ταπεινός εξαρτηματικός κελλιώτης ο Πατριάρχης Ιωακείμ ο Γ΄, όταν αναγκάστηκε να παραιτηθεί από τον θρόνο του για να μην αποδεχθεί τις καταστρατηγήσεις των προνομίων του Οικουμενικού Θρόνου και του Γένους από την Υψηλή Πύλη. Προτίμησε, σε ένδειξη διαμαρτυρίας, την παραίτηση και την κελλιώτικη ζωή στον Μυλοπόταμο επί μια ολόκληρη 14ετία (23 Σεπτεμβρίου 1887 - 1 Ιουνίου 1901), απ'όπου αναχώρησε επανεκλεγείς και επανεθρονισθείς το 1901.
Ο Πατριάρχης στον Μυλοπόταμο ζούσε μια μοναχική ζωή, αλλά επιδόθηκε και στην ανακαίνιση του μονυδρίου. Ο ναΐσκος, ο τιμώμενος στη μνήμη του μεγαλομάρτυρος Ευσταθίου, υπήρξε αντικείμενο ιδιαίτερης φροντίδας του Πατριάρχη. Ανακαινίσθηκε εκ βάθρων, εξωραΐστηκε και απετέλεσε «αληθές αριστοτέχνημα, ποιητικότατον και ωραιότατον». Στον κατανυκτικό αυτό χώρο, ο φιλακόλουθος ιεράρχης τελούσε τις ακολουθίες και ιερουργούσε ανελλιπώς επί δώδεκα έτη.
Εκφράζοντας τις ευχαριστίες του προς τους Λαυριώτες για την φιλόστοργη και θερμή φιλοξενία που του παρέσχον «εν τω τερπνοτάτω και μοναστικών χαρίτων πεπροικισμένω αναχωρητηρίω του Μυλοποτάμου», δύο χρόνια πριν την αναχώρηση του από το Άγιον Όρος, ο πατριάρχης δώρισε στην κυρίαρχο μονή της Μεγίστης Λαύρας την αρχιερατική του στολή, λευκή κεντητή μίτρα, πατερίτσα, εγκόλπια και δικηροτρίκηρα (βλ. το σχετικό δωρητήριο έγγραφο του 1899 στην Αγιορειτική Βιβλιοθήκη 23,1958, σελ.18-19).
Το 1920 ιερουργούσε στον Μυλοπόταμο ως διάκονος και ο μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης Αθηναγόρας,υπό τον Γέροντα Χρυσόστομο, πρώην Μητροπολίτη Πελαγονίας.
Π.Α.Α.